POMNIK POWSTAŃCÓW STYCZNIOWYCH W KRZYWOSĄDZY
gm. Dobre, pow. Radziejów
miejsca pamięci narodowej
Oddział rosyjski w sile trzech kompanii piechoty (1000 ludzi) z kilkoma działami uderzył na źle uzbrojony, znajdujący się dopiero w trakcie koncentracji i liczący zaledwie dwustu powstańców oddział Mierosławskiego, który miał swoją kwaterę w dworze Modlińskich w Krzywosądzy. Bój rozpoczął się około godziny czternastej w pobliskim lesie. Po utrzymaniu swoich pozycji przez kilka godzin Polacy zmuszeni zostali do odwrotu. Idący z odsieczą oddział pułkownika Kazimierza Mielęckiego nie dotarł na czas. Ostatnia faza bitwy rozegrała się pod pobliską wsią Dobre. Rozproszonych powstańców uformowano w trzy rzuty, które zatrzymały kozaków. Dopiero piechota rosyjska złamała ich opór. Uciekających powstańców siekły kozackie szable. Poległo ich w bitwie ponad czterdziestu, wiele było rannych, trzynastu dostało się do niewoli. Powstańców pochowano w Krzywosądzy i Dobrem. Wśród poległych byli m.in.: major Celiński, członek Rządu Narodowego Janowski, student J. Wasiłowski - brat Marii Konopnickiej oraz dwaj bracia Antoni i Marian Czajkowscy z Tuczna w powiecie inowrocławskim. Ci, którzy przeżyli, przedostali się za granicę zaboru, część przebiła się na Radziejów Kujawski.
Klęska ta połączona z przegraną 21 lutego bitwą pod Nową Wsią zmusiła Mierosławskiego do złożenia dyktatury i wyjechania do Paryża.
W Krzywosądzy pomnik poległym powstańcom postawiono w 1916 r. Znalazł się na nim następujący napis:
"Poległym za wolność, Całość, Niepodległość, niech żywi nie tracą nadziei i przed narodem niosą oświaty kaganiec, A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec.
J. Słowacki 1916 r."
fot. Bogumił R. Korzeniewski
