muzea, skanseny, izby regionalne

Idea stworzenia regionalnego muzeum w Rypinie powstała na początku lat sześćdziesiątych. Olbrzymie znaczenie w wyborze siedziby dla muzeum miała historia budynku. Obiekt zajmowany przez muzeum początkami swymi sięga 1908 roku, kiedy został oddany do użytku jako budynek administracji rosyjskiej. W latach I wojny światowej służył jako lazaret. Natomiast po odzyskaniu niepodległości przekazano budynek Policji Państwowej. Najczarniejszy okres w historii budynku przypada na jesień 1939 roku, gdy okupant hitlerowski posadowił w budynku Gestapo i Selbstschutz. Piwnice "Domu Kaźni" stały się miejscem męczeńskiej śmierci ziemian, inteligencji, księży, chłopów i Żydów – razem około 2000 osób. 
   Dramat jaki rozegrał się w piwnicach "Domu Kaźni" – nazwanego tak już po wojnie – stał się determinantem do upamiętnienia tego miejsca. Działania Edwarda Koźmińskiego, Romana Piotrowskiego i członków Towarzystwa Miłośników Ziemi Rypińskiej doprowadziły 8 maja 1968 roku do utworzenia Regionalnej Izby Pamięci Narodowej – prezentującej dwie ekspozycje martyrologiczną i archeologiczną.
   Olbrzymie zainteresowanie Izbą Pamięci zaowocowało w 1975 roku przekazaniem dodatkowych sal na parterze budynku pod ekspozycje muzealne. Następnie, w 1976 roku Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego oraz Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku zagwarantowały poparcie i pomoc przy realizacji powołania Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie. Po czterech latach remontu 22 lipca 1980 roku uruchomiono Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej jako filię muzeum z Włocławka.
   W okresie od 1980 do 2002 roku muzeum prowadziło szeroko zakrojoną działalność merytoryczną, na którą składały się liczne wystawy, sympozja naukowe, konferencje. Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej prowadziło wówczas działalność wydawniczą, na co dowodem są publikacje wysoko oceniane w kręgach naukowych. Z działalności oświatowej warto wspomnieć setki lekcji muzealnych, spotkań z młodzieżą, kołami zainteresowań. Ze względu na potrzebę przeprowadzenia gruntownego remontu zawieszono działalność merytoryczną na lata 2002-2007.
   Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej po modernizacji finansowanej z budżetu państwa, programu ZPORR i budżetu miasta uruchomiono 14 kwietnia 2007 roku. Od tej pory w nowych warunkach lokalowych muzeum generuje zdecydowanie bogatszą ofertę kulturalną.
   Muzeum posiada bibliotekę, która dysponuje 2000 woluminami, m.in. encyklopediami i słownikami, wydawnictwami naukowymi i popularno­naukowymi o historii Polski i powszechnej, wydawnictwami dotyczącymi historii ziemi dobrzyńskiej oraz historii sztuki i ochrony zabytków.
Wystawy stałe:
- "Mieszkańcy Ziemi Dobrzyńskiej na frontach wojen XX wieku"
Ekspozycja powstała ze zbiorów Pomorskiego Muzeum Wojskowego w Bydgoszczy, zbiorów SP 1 w Rypinie, kolekcji prywatnych, a także zbiorów Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie. Z oprawą plastyczną Jacka Palińskiego. Wystawa prezentuje sylwetki mieszkańców ziemi dobrzyńskiej począwszy od I wojny światowej, poprzez wojnę polsko-bolszewicką, skończywszy na frontach II wojny światowej. Ciekawostką wystawy są oryginalne dokumenty, w tym dziennik bojowy z kampanii wrześniowej 10 Pułku Ułanów Litewskich, a także wnioski o odznaczenie Orderem Wojennym Virtuti Militari, które cudem zostały odnalezione w 50 lat po wojnie właśnie w Rypinie.
- "Piwnice Domu Kaźni – martyrologia ziemiaństwa i inteligencji, mieszkańców Rypina i okolic w czasie II wojny światowej."
Zapadająca w pamięć lekcja historii o krzywdzie doznanej od hitlerowskiego okupanta w latach II wojny światowej. Wystawa-miejsce męczeńskiej śmierci Polaków i Żydów, nauczycieli, ziemian, księży, robotników i chłopów
- "Osadnictwo na Ziemi Dobrzyńskiej od pradziejów do pierwszych lokacji miast w XIV wieku."
Wystawa prezentuje dzieje mieszkańców Ziemi Dobrzyńskiej od schyłkowego paleolitu t.j. od 10 tysięcy lat p.n.e. do połowy XIV wieku, kiedy to zostały lokowane pierwsze miasta w tym Rypin, Lipno, Dobrzyń nad Wisłą i Górzno. Ekspozycja ciekawie pokazująca ceramikę, biżuterię, narzędzia i broń pochodzącą ze stanowisk archeologicznych z całej Ziemi Dobrzyńskiej. Urzekająca kolorystyką i nowoczesną formą prezentacji, wzbogacona ciekawą narracją jest świetnym wprowadzeniem do historii regionalnej.

Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej znajduje się przy  ul. Warszawskiej 20 w Rypinie, w tzw. "Domu Kaźni". Informacja dla zwiedzających na stronie muzeum.