zabytki architektury - zabytki techniki

Kanał Górnonotecki powstał z potrzeby zaopatrywania w wodę Kanału Bydgoskiego oraz połączenia systemu jezior kujawskich i wielkopolskich z drogą wodną Wisła-Odra. Jest ostatnim odcinkiem drogi wodnej Warta - Kanał Bydgoski (od 121,6 do 146,6 km) o długości 25,0 km. Posiada sześć (plus dwie na Noteci) śluz żeglugowych jednokomorowych o wymiarach komór 42,0x5,00 m wykonanych z betonu, cegły klinkierowej i ciosów kamiennych.
- śluza nr 1 Pakość km 80,94
- śluza nr 2 Łabiszyn km 116,08
- śluza nr 3 Antoniewo km 121,80
- śluza nr 4 Frydrychowo km 125,10
- śluza nr 5 Dębinek km 130,18
- śluza nr 6 Dębinek km 130,79
- śluza nr 7 Łochowo km 144,98
- śluza nr 8 Lisi Ogon km 145,35
Za pomocą nich statki pokonują spad wynoszący 13,68 m (w kierunku Kanału Bydgoskiego). Przy każdej śluzie jest zbudowany jaz służący do odprowadzania nadmiaru wód Noteci krzyżującej się z kanałem lub z własnych lokalnych zlewni.

   Pierwsze projekty kanalizacji górnej Noteci pochodzą z I połowy XIX wieku, wywołane postulatami właścicieli nadnoteckich łąk, którym wylewy rzeki wyrządzały szkody. Władze pruskie, obawiając się obniżenia lustra wody w Gople i zmniejszenia zasilania w wodę Kanału Bydgoskiego, dość długo wstrzymywały się z realizacją inwestycji. W latach 1857-1859 rozpoczęto jednak meliorację zabagnionych nizin nadgoplańskich oraz łąk nadnoteckich przez miejscowe spółki prywatne.
   Szczegółowe projekty kanalizacji górnej Noteci od jeziora Gopło do Kanału Bydgoskiego opracowano w latach 70. XIX wieku i zaczęto realizować równocześnie z kanalizacją dolnej Brdy oraz regulacją Wisły na odcinku pruskim. Rozpoczęte w 1878 r. prace polegały na rozbudowie śluz i jazów dla statków o wyporności do 150 ton. Prowadzono je nie tylko na górnej Noteci, ale również na kanale zasilającym. Prace prowadzono przez 4 lata.
   25 września 1882 r. otwarto skanalizowany szlak wodny, który liczył 105 km długości, z czego ponad 30 km przypadało na przekopy omijające kręte koryto rzeki. Zamknięto m.in. łożysko Noteci pod Leszczycą i poprowadzono nowe pomiędzy Leszczycami, a Pakością. Kolejny kanał o długości 8,7 km przekopano na odcinku Oburznia-Dębinek na Bydgoskich Łąkach Nadnoteckich. Pogłębiono i przystosowano do żeglugi również kanał zasilający od Dębinka do ujścia do Kanału Bydgoskiego.
    Cały szlak od Gopła wyposażono w 8 śluz, z czego 3 przypadały na kanał zasilający w pobliżu Bydgoszczy (Lisi Ogon, Łochowo, Dębinek), a 5 na rzekę Noteć (Dębinek, Frydrychowo, Antoniewo, Łabiszyn, Pakość). Odcinek Noteci od Dębinka do Nakła pozostawiono w stanie naturalnym, nie planując dla niego funkcji żeglugowej.
   Budowa Kanału Górnonoteckiego przyniosła korzyści gospodarcze regionom Kujaw i Wielkopolski, gdyż przez Noteć zostały połączone ze szlakiem Odra-Wisła prowadzącym na zachód Europy. Kanał stał się również elementem Bydgoskiego Węzła Wodnego, który łączył szlak Wisły prowadzący do Królestwa Polskiego oraz nad Bałtyk ze szlakiem Kanału Bydgoskiego prowadzącym do Szczecina i Berlina.

fot. A. Sikorska