|
opis: |
Po krzyżackiej lokacji Grudziądza w 1291 r., w początkach XIV w.
przystąpiono do budowy murów obronnych, opasujących miasto. Pierwotnie
pojedyncza linia znajdowała się również na wysokiej skarpie od strony
Wisły. Już jednak w latach 1346-1351 zbudowano od tamtej strony murowany
spichrz Bornwalda, przez niektórych identyfikowanym z nr 9 (narożny przy
Bramie Wodnej). Następne spichrze postawiono około 1364 r., a w 1504 r.
wzdłuż dzisiejszej ul. Spichrzowej stało ich 14, w większości murowanych,
co świadczyło o doniosłej roli Grudziądza w handlu rzecznym regionu. 100
lat później było ich 16. Lokalizację zawdzięczały bliskości portu,
znajdującego się u podnóża skarpy, a jednocześnie ich grube, strome mury
zewnętrzne o małych okienkach zapewniały obronę przed wrogami i
zabezpieczały zbocze przed osuwaniem. Z uwagi na topografię terenu budynki
kilkukondygnacyjne od strony Wisły (do 6 kondygnacji), od strony miasta
były zaledwie parterowe lub piętrowe, ustawione kalenicowo, kryte
dwuspadowymi dachami. Wewnętrzna konstrukcja była drewniana, z belkowymi
stropami i stan ten zachowano podczas przebudowy i odbudowy w następnych
stuleciach. Prawdopodobnie już w dawniejszych czasach, podobnie jak na
XVIII-wiecznych rycinach, z nabrzeżem były połączone drewnianymi rynnami
spadowymi, przez które zsypywano zboże bezpośrednio na łodzie i statki.
Komunikację miasta z portem zapewniała stojąca na południowym krańcu ulicy
obronna Brama Wodna, później pojawiły się dwie dodatkowe furty. Oprócz
handlu zbożem, spichrze okresowo pełniły inne role, np. jeden z nich w
latach 1603-1608 (lub do 1618 r.) służył jako świątynia ewangelicka, po
utracie kościołów na rzecz katolików. Podczas odbijania Grudziądza z rąk
szwedzkich w 1659 r. większość spichrzów spłonęła, ocalało 6. Odbudowa
trwała do XVIII w., dawne szersze parcele podzielono na węższe, co
pozwoliło na zwiększenie liczby budynków do około 30. Relikty murów
gotyckich o wątku wendyjskim zachowały się w dolnych kondygnacjach tylko
niektórych z nich, jednak ceglane lico ścian od strony Wisły, wspartych
potężnymi przyporami sprawia, że spichrze na pierwszy rzut oka sprawiają
wrażenie średniowiecznych. Jednak większość z tych budowli pochodzi z XVI
i XVII w., przebudowanych w XIX i XX w. Spichrze nr 17, 43, 45 odbudowane
w XVII w. stawiane były przy wykorzystaniu murów wcześniejszych budowli,
podobnie przy przebudowie w XIX w. spichrzów nr 55 i 57.
Pięć budynków spłonęło w 1903 r., niektóre dostosowano do potrzeb
mieszkalnych, wybijając duże okna i montując na elewacjach balkony. W 1909
r. na wysokości ul. Ratuszowej zbudowano monumentalne schody (później
nazwane Schodami Słowackiego). Poważne zniszczenia miały miejsce podczas
walk o miasto w 1945 r. Odbudowa trwała w latach 1946-1966. Obecnie
niektóre nadal pełnią funkcje magazynowe, częściowo mieszkalne, parę służy
po adaptacji potrzebom Muzeum w Grudziądzu, w jednym, połączonym krytym
przejściem przerzuconym nad ulicą z gmachu dawnego kolegium jezuickiego,
znajduje się część biur Urzędu Miejskiego. Spichrze, wzniesione jako
zwarty blok i stanowiące o wyjątkowości nadwiślańskiej panoramy, stały się
symbolem miasta, co obecnie podkreśla nocna iluminacja. |
|
źródło: |
Stopikowski H., Poznajemy zabytki Grudziądza - spichrze, Grudziądz, 1991
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI: Województwo bydgoskie, pod red. T. Chrzanowskiego
i M. Korneckiego, z. 7: Powiat grudziądzki, oprac. B. Brykowski i T.
Żurkowska, Warszawa, 1974 |
