TĘŻNIE I WARZELNIA SOLI W CIECHOCINKU pow. Aleksandrów Kuj.

zabytki architektury - zabytki techniki

 Budowa tężni i warzelni w Ciechocinku była odpowiedzią na zapotrzebowanie na sól, do której Polacy stracili dostęp (Wieliczka, Bochnia) po traktatach rozbiorowych w 1772 r. Ówczesny minister skarbu w Królestwie Polskim, hr. Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki, na podstawie badań geologicznych Stanisława Staszica, podjął decyzję o zbudowaniu kompleksu tężni i warzelni. Obiekty te zostały zaprojektowane przez profesora Akademii Górniczej w Kielcach Jakuba Graffa, który również nadzorował ich budowę.
   Tężnie w Ciechocinku to zespół trzech tężni solankowych, największa tego typu drewniana konstrukcja w Europie. Tężnia numer I o długości 651,5 m i tężnia numer II o długości 723,8 m  zbudowane zostały w latach 1824-1828, ostatnia tężnia numer III o długości 366,2 metrów powstała w 1859. Podstawę tężni stanowią wbite w ziemię dębowe pale w liczbie około 7000, na których umieszczono świerkowo-sosnową konstrukcję wypełnioną tarniną, po której spływa solanka. Ustawione w kształcie podkowy o łącznej długości 1741,5 metrów i każda o wysokości 15,8 metrów. Szerokość dolnych zbiorników solankowych wynosi 10,1 m. Solanka pompowana jest ze źródła nr 11 (tzw. fontanna Grzybek) i wtłaczana na szczyt tężni do specjalnych korytek. Dalej solanka przesącza się po ścianach tężni po tarninie i pod wpływem wiatru i słońca paruje, tworząc mikroklimat obfitujący w jod, dzięki czemu powstało tu naturalne, lecznicze inhalatorium.
   Tężnie stanowią drugi etap w procesie produkcji soli, gdzie następuje stopniowe zwiększanie stężenia solanki. Najmniejsze stężenie jest na tężni nr I (9%), następnie na tężni nr II (16%), a największe na tężni nr III (30%), stąd solanka rurociągami płynie do warzelni soli (trzeci etap produkcji soli). Pierwszym etapem w procesie produkcji soli jest pompowanie solanki ze źródła nr 11 "fontanna Grzybek".
   Warzelnia soli w Ciechocinku powstała w l. 1824-1830. Jest działającym zakładem przemysłowym, w którym w sposób niezmienny od przeszło 170 lat wytwarza się sól spożywczą oraz jej pochodne tj. ciechociński szlam leczniczy i ług leczniczy.  Mniej więcej połowa budynku to zakład produkcyjny, drugą część zajmuje muzeum.
   Wśród eksponatów są m.in. narzędzia do produkcji soli z wód solankowych. Niezwykle interesująca jest wystawa przyrządów rehabilitacyjnych z dawnych sanatoriów - na szczególną uwagę zasługują misternie odrestaurowane aparaty do gimnastyki leczniczej Wilhelma Zandera. Na terenie warzelni można zauważyć drewnianą konstrukcję przypominająca dolną część tężni ciechocińskich. Jest to zbiornik na solankę, która dociera do zakładu, a następnie jest przepompowywana do kotłów i podgrzewana do 45°C w celu całkowitego odparowania wody.