|
opis: |
Golub pojawił się po raz pierwszy w dokumentach w 1258 roku pod
nazwą villa Golube, kiedy został przekazany przez komtura dzierzgońskiego
Konrada Stangego biskupowi włocławskiemu Wolimirowi.
Został założony w
miejscu obronnym, w ciasnym zakolu rzeki Drwęcy, przy ważnym szlaku
komunikacyjnym łączącym ziemię chełmińską z Mazowszem. Miasto wytyczone
zostało na planie zbliżonym do pięcioboku i otoczone murami, w których
znajdowały się cztery bramy wjazdowe i otwarte do wewnątrz baszty. Z
zewnątrz otaczała miasto sucha fosa. Od wschodu była zbędna, gdyż mury
sięgały niemal bezpośrednio do rzeki.
Obszar w ramach murów miejskich
podzielono dość regularną siatką ulic, przecinających się pod kątem
prostym. Centrum miasta zajmował obszerny plac rynkowy z ratuszem po
środku, w południowo - wschodniej części miasta zlokalizowany został
kościół farny. Wzdłuż murów obronnych przebiegała wąska uliczka o
charakterze militarnym. Główną osią komunikacyjną miasta, przez którą
odbywał się ruch tranzytowy z Mazowsza do ziemi chełmińskiej była używana
do dziś trasa biegnąca ul. 23 Stycznia - Rynek - ul. Brodnicka.
Poza
murami już w okresie średniowiecza znajdowały się przedmieścia. Na
południowy wschód od miasta, na oblanym z trzech stron wodami Drwęcy
półwyspie określanym jako "wyspa błonie", mieściła się dzielnica starodolna. Na wschód od miasta, na przeciwległym brzegu Drwęcy wzdłuż
drogi do Rypina rozwinęło się przedmieście dobrzyńskie. Na prawym brzegu
rzeki znajdowały się dwa pozostałe przedmieścia. Jedno, zwane zamkowym,
rozciągało się na północ od miasta, przy drodze do Torunia; drugie - zwane
brodnickim - na północny-wschód od miasta przy drodze do Brodnicy. Między
nimi rozciągały się ogrody.
Najstarszą zabudowę miasta stanowiło parterowe
budownictwo drewniane. Bardzo rozpowszechniony był w mieście typ domu z
podcieniem w ścianie frontowej. Do końca XIX wieku zachowało się w Golubiu
jeszcze kilka takich domów. Dzisiaj istnieje tylko jeden (Rynek). Oprócz
zabudowy drewnianej trafiały się dość licznie budynki murowane.
Obecnie istniejące pochodzą z różnych okresów od XVI do XVIII w., czego
przykładem jest renesansowa kamienica przy Rynku 35 z 1617 roku oraz
usytuowany kalenicowo budynek pod nr 5 o rokokowym wystroju. Zdecydowana
większość zabudowy Golubia pochodzi z XIX i XX wieku. Dobrzyń -
pierwotnie osada, później przedmieście golubskie, posiada właściwości
zabudowy typu szachownicowego z elementami starszego układu
przedlokacyjnego. Zabudowa skupiona była głównie wzdłuż drogi przelotowej
biegnącej z północy na południe. Nowe centrum z prostokątnym rynkiem i
kościołem zlokalizowane zostało na południowy zachód od drogi. Do
początków XX w. zabudowa Dobrzynia była drewniana, domki niskie, najwyżej
jednopiętrowe. Golub-Dobrzyń - po wyzwoleniu w 1945 roku Golub
i Dobrzyń funkcjonowały jako odrębne jednostki, ale ze wspólną władzą
administracyjną. Dopiero w 1951 roku utworzono miasto Golub-Dobrzyń, w
całości włączone do powiatu wąbrzeskiego, a w pięć lat później utworzono z
nich wraz z okolicznymi terenami odrębny powiat. |
