Historia kościoła
Powstanie klasztoru w Skępem wiąże się z legendą o objawieniach Matki Boskiej w lesie skępskim, stanowiącym dzisiaj ostałe resztki puszczy mazowieckiej. Mikołaj Kościelecki, prepozyt włocławski, wzniósł w 1495 r. drewnianą kapliczkę. Jego bratanica Zofia Kościelecka sprowadziła do niej z Poznania - jako wotum za uzdrowienie - rzeźbioną w drewnie figurę Matki Boskiej, która wkrótce zasłynęła jako cudowna. Opiekę nad kapliczką powierzono sprowadzonym z Koła bernardynom, dla których właściciel dóbr ufundował w 1498 r. drewniany klasztor i nadał w uposażeniu ziemię.
   Budowę murowanego kościoła i klasztoru rozpoczęli bernardyni w latach 1508-1510 wg projektu brata zakonnego Bartłomieja Łoya. W latach 1518-1524 wybudowano pierwotną kaplicę św. Anny, która nie łączyła się z nawą. W roku 1544 w jej podziemiach wybudowano kryptę grobową. Po roku 1616 do kościoła dobudowano od wschodu chór i część zakrystii. W 1622 r. wymieniono strop kaplicy św. Anny na sklepienie. Na przełomie XVII i XVIII w. przedłużono południowe skrzydło klasztoru ku wschodowi. W latach 1712-1725 przebudowano zachodnią część korpusu, przekształcając zachodnie skrzydło - u dołu na kruchtę, część górną na chór muzyczny. W okresie tym przebudowano także kaplicę św. Anny, przykryto ja nowym sklepieniem i połączono z nawą. W okresie między 1726 a 1732 r. zbudowano krużgankowy dziedziniec odpustowy, z usytuowana w centrum kaplicą św.. Barbary. W latach 1746-1748 rozebrano wieżę i wzniesiono nową, istniejącą do dziś; w latach 1755-1777 przedłużono skrzydło południowe w kierunku zachodnim i wschodnie w kierunku południowym. W roku 1767 przedłużono prezbiterium o trzy przęsła, mieszczące chór zakonny i przykryto je kolebkowym sklepieniem. W okresie tym rozbudowana została zakrystia. Po kasacie konwentu w 1864 roku kościół powierzony został księżom diecezjalnym, ale już od 1777 roku po zniszczeniu kościoła w Skępem, pełnił on funkcję kościoła parafialnego. W zabudowaniach klasztornych władze carskie utworzyły seminarium nauczycielskie i ta funkcja utrzymana była tu również po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. W 1933 roku kościół i część klasztoru powróciła do ojców bernardynów, ale całość zabudowań zwrócono im dopiero w 1983 roku.

Architektura kościoła i wyposażenie
Głównym ośrodkiem zespołu jest późnogotycki, przebudowany w duchu baroku kościół p.w. Zwiastowania NMP. Jednonawowy, na rzucie wydłużonego prostokąta z dwukrotnie przedłużanym prezbiterium. Cała świątynia ma 60 m długości, 16 m szerokości i 14 m wysokości w nawie, a 12 m w prezbiterium. Ceglaną bryłę kościoła osłania dwuspadowy dach kryty ceramiczną dachówką. Na szczególną uwagę zasługuje wieża, która początkowo pełniła tylko funkcję dzwonnicy. W 1777 roku przybyła jej funkcja zegarowa, a w 1952 roku - hejnałowa, ponieważ jeden z ojców przez cały rok, o godz. 5 rano wygrywał na trąbce pieśni maryjne. Pierwotne dzwony przepadły w czasie I wojny światowej. Dwa obecne zostały odlane w dwudziestoleciu międzywojennym w Warszawie. Jeden z nich pękł w 1973 r. i został zastąpiony nowym, odlanym w Przeworsku. Wieża przykryta jest miedzianych dachem, cebulastym hełmem z ośmioboczną latarnią, która zadaszona jest powtarzającym się motywem cebulastego hełmu z iglicą w postaci krzyża na kuli. Do dolnej części krzyża, tuż nad kulą, przymocowany jest trybowany relief z wizerunkiem Matki Boskiej Skępskiej.
   Wnętrze kościoła pomalowano po 1510 roku. Polichromia wyszła spod pędzla Franciszka z Sieradza. W latach 1750-1752 wnętrze pokryła nowa polichromia brata Walentego Zebrowskiego i przetrwała do dziś. Polichromia nawiązuje do maryjnego charakteru świątyni oraz osoby św. Franciszka, założyciela Braci Mniejszych.
   Wewnątrz kościoła uwagę zwraca centralna część ołtarza - nisza, w której znajduje się cudowna figura Matki Boskiej Skępskiej. Wykonana jest z polichromowanego drewna lipowego i ma 96 cm wysokości. Nieznany rzeźbiarz pochodził z kręgu XV-wiecznych snycerzy poznańskich. Artysta pokazał Matkę Boską jako kilkunastoletnią dziewczynkę oddaną na służbę do świątyni, przez co zaliczana jest do typu Marii Służebnicy Pańskiej. Stojąca postać Marii, z lekko pochyloną w lewo głową, emanuje spokojem i skupieniem. Z pięknej twarzy Marii tchnie dobroć, co podkreśla dyskretny uśmiech. Ręce złożone w modlitewnym geście, podkreślają jej świętość, przez co niektórzy zaliczają ją do Pięknych Madonn. Figurka powstała w 1496 roku, gdyż pod spodem ma wyrytą tę datę.
   Ołtarz główny, wykonany z drewna w stylu klasycystycznym, z elementami rokokowymi jest czwartym z kolei i powstał w 1792 roku. Mensa z antepedium wykonanym z grubej, srebrnej blachy stanowi podstawę dla nadstawy, która ujęta jest w prostokątną, złoconą ramkę zamkniętą od góry monogramem Marii w obramowaniu ze stylizowanych liści akantu. W środku nastawy prostokątna nisza zamknięta półkolistym sklepieniem, a w niej Matka Boska Skępska w otoczeniu licznych wot. Po bokach postacie świętych Ambrożego i Grzegorza. Nisza zasłaniana jest metalową zasuwą, na której namalowana jest scena Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Nastawę obejmują trzy pary złotych kolumn podtrzymujących ozdobny gzyms: pomiędzy nimi lustra, potęgujące bogactwo wystroju ołtarza. Górę stanowi zwieńczenie nakryte barokową koroną z obrazem Świętej Trójcy podtrzymywanym przez anioły. Po bokach ołtarza drzwi. Poza nimi na wysokich cokołach umieszczono figury św. Bernardyna ze Sieny i św. Jana Chryzostoma.
  Cztery ołtarze boczne ustawione są parami, na północnej i południowej ścianie (św. Franciszka, św. Antoniego Padewskiego, św. Jana Nepomucena i św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus). Poza nimi znaczna liczba mniejszych ołtarzy bocznych, co jest charakterystyczną cechą barokowej dekoracji z końca XVII wieku.
   We wnętrzu kościoła na uwagę zasługuje rokokowy obraz Matki Boskiej bolesnej namalowany na desce, duży barokowy krucyfiks, na którym postać Chrystusa ozdobiona jest licznymi wotami. Stalle z zapleckami i przedpiersiami z dekoracją malarską imitującą intarsję pochodzą z 1767 roku. W pobliżu chóru portret fundatora świątyni. Zainteresowanie budzi też obraz Zwiastowania przywieziony do Skępego z Lukki przez Gustawa Zielińskiego w 1848 roku, zawieszony na południowej ścianie nawy, niedaleko od głównego wejścia do świątyni. Ciekawa jest niewielka sygnaturka umieszczona obok drzwi prowadzących z nawy do północnego skrzydła klasztoru.
   Od zachodu rokokowo-klasycystyczny chór z bogato zdobionym prospektem organowym, z okresu barokizacji. Szafa organowa składa sie z trzech kolumn piszczałek, całość pokryta bogatym złoceniem. W 1717 roku gwardianin Serafin Gamalski zbudował nową ambonę i gruntownie odrestaurował organy. Ambona zasługuje na uwagę, gdyż jest unikatem w Polsce. Kazalnica znajduje się na właściwym miejscu, na pewnej wysokości nad głowami wiernych, jednak kaznodzieja nie wchodzi do niej po schodach, lecz schodzi po paru stopniach. Wynika to z tego, że wejście do niej znajduje się od strony krużganków, których posadzka jest ponad metr nad nią. Nie mniej ważne jest główne wejście, w którym znajduje się dwuskrzydłowa, kuta krata żelazna z III ćw. XVIII wieku. Fantazyjne motywy spiralne wmontowane są w cztery kwadratowe pola. Nieopodal ambony neoklasycystyczne epitafium z białego marmuru, z popiersiem Gustawa Zielińskiego. Ciekawe też są ławy z 1676 roku oraz siedem konfesjonałów z drugiej połowy XVIII w. i niezwykle rozbudowane żyrandole z początku XIX w.
   Warto wspomnieć o krużganku otaczającym dziedziniec, który składa się z 37 segmentów sklepionych krzyżowo i przykrytych dwuspadowym dachem Trzy pozostałe elementy tworzą wieża bramna i dwie wieże boczne. W sumie jest to 40 elementów. Głównym wyposażeniem krużganków są umieszczone w poszczególnych segmentach obrazy Drogi Krzyżowej przeplatane scenami z życia i męki Chrystusa. Obrazy obejmują okres życia Jezusa od Ostatniej Wieczerzy do Zmartwychwstania Pańskiego i namalowane zostały około 1790 roku. W krużgankach umieszczone są także liczne tablice grobowe, które zostały tu wmurowane, gdy Niemcy zburzyli katakumby. Ważnym elementem wystroju krużganków są dwa ołtarze ustawione w kulistych wnękach obu narożnych wież. W jednej nastawę stanowi obraz Matki Boskiej Bolesnej z II połowy XVIII w., a w drugiej obraz Chrystusa Cierniem Koronowanego z tego samego okresu. Innym nie mniej ważnym elementem jest 14 konfesjonałów, pozwalających wyspowiadać przybywających do Skępego pielgrzymów. Inicjatorem budowy krużganków w Skępem  rozpoczętej w 1726 roku i ukończonej w 1732 roku był Serafin Gamalski.

Do Skępego dojedziemy jadąc drogą międzynarodową nr 10 od strony Torunia i przed miejscowością Wioska, skręcić w kierunku południowym, by po chwili znaleźć się u celu podróży. Można też skorzystać z autobusów PKS, jadących do Skępego z Lipna lub Włocławka. Zespół kościelno-klasztorny znajduje się nad malowniczym Jeziorem Skępskim Wielkim w dzielnicy Wymyślin, stanowiącej część miasta Skępego. Obiekt położony jest przy dawnej drodze prowadzącej z Torunia do Warszawy.