zabytki architektury - budowle sakralne

Historia kościoła
Początki farnego kościoła w Brodnicy i dzieje parafii sięgają końca XIII wieku i są związane z działalnością zakonu krzyżackiego na naszych ziemiach. Datę budowy określa się na lata 1310 - 1370.  Budowę kościoła rozpoczęto od prezbiterium, później przystąpiono do budowy naw, na końcu wieży, którą wznoszono w dwóch etapach.

Architektura kościoła
Świątynia posiada wymiary 56 m długości i 27 m szerokości. Wzniesiona z cegły w stylu gotyckim, nieotynkowana. Monotonię murów urozmaicają cegły glazurowane ułożone w romboidalne wzory oraz w litery "W" i "V". Szczyt ozdobiony sterczynami oraz blendami.  Bogato opracowany architektonicznie jest wschodni szczyt prezbiterium. Mury na zewnątrz wzmocnione skarpami. Najstarszą częścią jest prezbiterium. Po stronie północnej ma ono przybudówkę, która służy jako zakrystia. Podobna lub identyczna była kiedyś także od strony południowej. Została jednak rozebrana, a jej ślady zachowały się do czasów współczesnych.
   Pierwotnie planowano wzniesienie dwóch wież: północnej i południowej. Wybudowano tylko wieżę południową o wysokości 50 m.
   Wnętrze kościoła składa się z prezbiterium, nawy głównej, dwóch naw bocznych, kaplicy Chrystusa Króla (dawne oratorium mieszczańskie), kaplicy Krzyża św. oraz przedsionka. Świątynia ma układ halowy - wszystkie nawy są jednakowej wysokości. Nawa główna od bocznych oddzielona jest sześcioma filarami. Sklepienie gwiaździste posiada prezbiterium, nawa główna, kaplica Chrystusa Króla i przedsionek, pozostałe - nawy boczne, przybudówka (zakrystia), kaplica Krzyża św. - mają sklepienie krzyżowe.

Zabytkowe wyposażenie kościoła:
Najcenniejszym zabytkiem świątyni są XIV-wieczne rzeźby apostołów umieszczone na konsolach pod kamiennymi baldachimami w prezbiterium i na filarach. Cenne są również zworniki na sklepieniu, pochodzące z tego samego okresu (w tej chwili w kościele są duplikaty zworników).
   Ołtarzy jest w farze 11. Zbudowano je i ustawiono w XVII i XVIII wieku. Do najcenniejszych obrazów ołtarzowych należy Koronacja  NMP w ołtarzu głównym i obrazy św. Rodziny i św. Anny nauczającej Matkę Bożą jako małą dziewczynkę w jednym z bocznych ołtarzy.
   Wielkim bogactwem kościoła są krucyfiksy. Najstarszy z nich, z końca XIV wieku, znajduje się w ołtarzu ukrzyżowania. Późniejsze (XVI i XVII wiek) są krucyfiksy: z grupy Ukrzyżowania na belce u wejścia do prezbiterium, zawieszony między konfesjonałami w lewej nawie bocznej i u wejścia do kościoła obok kropielnicy.
   Inne ważniejsze zabytki świątyni to:
- późnobarokowa ambona przedstawiająca Chrystusa Salwatora i ewangelistów z ich symbolami
- renesansowa krata z 1571 roku u wejścia do kaplicy Świętego Krzyża
- chrzcielnica z granitu, sześcioboczna z XIV lub XV wieku
- dwa portrety trumienne z XVII wieku - Łukasza i Cypriana Trzcińskich - z epitafiami i herbami rodzinnymi
   Wielką niespodzianką prac konserwatorskich prowadzonych w kościele było odkrycie w 2004 roku za ołtarzem Przemienienia Pańskiego olbrzymiego malowidła ściennego. Przedstawia ono św. Krzysztofa przenoszącego przez rzekę Dziecię Jezus, a powstało w XVI wieku, później zostało zamalowane i zapomniane na wieki.