ZAMEK W ZŁOTORII gm. Lubicz, pow. Toruń
zabytki architektury - zamki, warownie, twierdze
W latach 1379-1392 obronną budowlę jako lenno trzymał Władysław Opolczyk, który później nielegalnie sprzedał ją Krzyżakom za 50 tysięcy węgierskich florenów. Doprowadziło to do konfliktu między upominającym się o swoją własność królem Władysławem Jagiełłą a wielkim mistrzem Konradem Wallenrodem. Po trwającym kilkanaście lat okresie wzajemnych pretensji i potyczek zakończonych pokojem w Raciążku, w 1404 roku Złotoria powróciła do Polski, by pięć lat później po ośmiodniowym oblężeniu ponownie dostać się w ręce krzyżackie (całą załogę przy spędzonej miejscowej publiczności zamordowano). W roku 1411 na polach pod Złotorią podpisano pierwszy pokój toruński, na mocy którego zamek znów stał się własnością królestwa - Krzyżacy zostali wówczas zobowiązani do wypłacenia ekwiwalentu za jego zniszczenie. Za rozbitą przez nich warownię Zygmunt Luksemburski przysądził Polsce 15600 grzywien (ponad 3 tony srebra) odszkodowania, czyli około 2 kg srebra na każdy metr kwadratowy. Niemcy wyznaczonej sumy jednak nie zapłacili i być może dlatego obiekt nigdy nie powrócił do dawnej świetności. Po drugim pokoju toruńskim, w wyniku którego granica z Zakonem przesunięta została na północ, twierdza utraciła swe strategiczne znaczenie. Została opuszczona i częściowo rozebrana, a uzyskane w ten sposób cegły przeznaczono na budowę kościoła w Toruniu. Ostateczne zniszczenie przyniosły jej wojny napoleońskie.
Ciekawostką jest, że w powieści Henryka Sienkiewicza "Krzyżacy", właśnie w zamku w Złotorii zmarła matka Danusi, raniona wcześniej w wyniku zdradzieckiego napadu Krzyżaków na dwór księcia Janusza Mazowieckiego.
Ze względów strategicznych warownia stanęła na nizinnym, zalewowym obszarze w widłach dwóch rzek: Wisły i Drwęcy. Wzniesiona została z cegły w wątku gotyckim na planie prostokąta o bokach 40x35 metrów, usytuowanego na osi północ-południe. W środku wzmocnionych skarpami obwarowań znajdował się budynek mieszkalny. Nieznana jest jego dokładna lokalizacja. Od strony południowej przed lico murów wysunięta była czworoboczna wieża o długości boków nie przekraczającej 10 metrów. Tuż obok niej od zachodu usytuowano bramę wiodącą na dziedziniec. Od północy mieściło się rozległe podzamcze, dziś już zupełnie niewidoczne. Do naszych czasów z warowni pozostało niewiele: część wieży bramnej, fragmenty murów obwodowych i zasypane już piwnice. (rekonstrukcja zamku)
fot. D. Adamczyk
